ΣΕΙΡΗΝΕΣ: Ιουνίου 2009

Της ΣΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ*
Αισθάνομαι δέος κάθε φορά που βρίσκομαι μπροστά σε ένα τέτοιο παράδειγμα, όπου η επιστημονική γνώση συνυφαίνεται αξεδιάλυτα με την φεμινιστική οπτική. Και μαζί αισθάνομαι ευγνωμοσύνη, καθώς τέτοια βιβλία είναι σαν μια ασφαλής πυξίδα στο πέλαγος των ανισοτήτων λόγω φύλου. Προσέρχομαι, λοιπόν, στην παρουσίαση του διαθέτοντας το ταπεινό εργαλείο της βιωματικής εμπειρίας, απόσταγμα ενεργούς δράσης μερικών δεκαετιών για τα δικαιώματα των γυναικών...
Πού αναφέρεται το βιβλίο; Στη Συμβουλευτική των γυναικών, ως μέσο ενδυνάμωσης και, το πιο εντυπωσιακό, ως μέσο εφαρμογής της ισότητας στην πράξη. Δεν είχα διαγνώσει ίσαμε τώρα αυτόν τον ρόλο της Συμβουλευτικής. Μιας Συμβουλευτικής που στηρίζεται στην ολιστική προσέγγιση, που δεν στέκεται στο σύμπτωμα αλλά αναζητεί την αιτία ή τις αιτίες των ψυχοσωματικών διαταραχών στην περιπέτεια του φύλου. Απλούστερα, στην υποδεέστερη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Η άλλοτε φανερή και άλλοτε υποβόσκουσα «προτίμηση του γιού», λόγου χάρη, είναι απίστευτο πόσα ψυχoλογικά-συναισθηματικά τραύματα μπορεί να προκαλέσει στο κορίτσι, στη γυναίκα, τα οποία συχνά σωματοποιούνται.
Η ιατρικοποίηση της θεραπείας, που χαρακτηρίζει την παραδοσιακή ανδροκρατική προσέγγιση, τείνει να βλέπει το σύμπτωμα ως νόσο. Η Συμβουλευτική οδηγείται βαθύτερα, ανιχνεύοντας τις κοινωνικές αιτίες, τις κοινωνικά κατασκευασμένες, και εντοπίζοντας και αναλύοντάς τες ενδυναμώνει τη γυναίκα για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στη ρίζα του.
Πρόκειται για μια εξόχως φεμινιστική και ανθρωπιστική λειτουργία, που προϋποθέτει την αλληλεγγύη του φύλου, την πίστη και αφοσίωση στο φεμινισμό και, εννοείται, την επιστημονική επάρκεια και την παρακολούθηση της εξέλιξης στην έρευνα. Οι συγγραφείς των επί μέρους κεφαλαίων του βιβλίου διαθέτουν όλα αυτά και αυτό εξηγεί την αξία της κατάθεσής τους και τη χρησιμότητα για μας όλες, που η υπόθεση της «δικαιοσύνης του φύλου» ουκ εά καθεύδειν...
Ενδυνάμωση: είναι η λέξη κλειδί. Ενδυνάμωση μέσα από την αυτοσυνείδηση και την κατά(από)κτηση του αυτοελέγχου έναντι όλων των δαιμόνων της αρχαϊκής πατριαρχιακής τάξης, που κατατρύχουν τη γυναίκα. Έναντι όλων των κατά συνθήκην κατασκευών και ψευδών, έναντι όλων των μύθων με βάση το φύλο. Βλέπετε, όλη η παράδοση, προφορική και γραπτή, όλη η κοινωνική δομή ανατροφοδοτεί αυτούς τους δαίμονες, που καθίστανται εφιάλτες, για να αποτελέσουν το φόβητρο και το μοχλό κοινωνικού ελέγχου των γυναικών.
Αυτή η δομή φιλοτεχνεί τα όρια και το πλαίσιο, το καλούπι για το τι είναι «γυναικείο». Σε αυτό οφείλει να προσαρμόζεται η γυναίκα για να γίνεται αποδεκτή. Αν παρεκκλίνει του πλαισίου, εκφεύγει του φυσιολογικού, και αν θεωρήσει τότε ότι απορρίπτεται από τη μικρή και μεγάλη κοινωνία, μπορεί να οδηγηθεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Συχνά διαταραχές στη διατροφή [νευρική ανορεξία, βουλιμία], στον ύπνο, στη σεξουαλική ζωή, στην κοινωνική της ζωή εξηγούνται από τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ενέργειες και συμπεριφορές στη ζωή της είναι αποτέλεσμα ασφυκτικού και βίαιου ελέγχου, που δέχεται από τον σύντροφο/σύζυγο ή πατέρα. Η βία είναι η πιο χαρακτηριστική, μαζική και ακραία μορφή επιβολής και ελέγχου πάνω στο σώμα και την προσωπικότητα της γυναίκας.
Είναι εκδήλωση των ιστορικά ανισότιμων σχέσεων εξουσίας ανάμεσα στα φύλα. Χάρη στη φεμινιστική ανάλυση, μπόρεσε η διεθνής κοινότητα να αναγνωρίσει τη βία εις βάρος των γυναικών ως κοινωνική πληγή και παθολογία, ως βαριά παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών. Και αυτό σχετικά πρόσφατα, αφού ο όρος ενδοοικογενειακή βία πρωτακούστηκε το 1985, στο Ναϊρόμπι, στην Τρίτη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τις γυναίκες. Φανταστείτε πως ένα αρχαιότατο φαινόμενο θεωρούνταν ανά τους αιώνες μάλλον φυσιολογική αντίδραση του άνδρα-αφέντη και μόνο όταν παρεμβλήθηκε η φεμινιστική ανάλυση αξιολογήθηκε ως ηθικά απαράδεκτο, ως προτεραιότητα στην πάλη για την ισότητα των φύλων.
Σήμερα, χιλιάδες οργανώσεις, δίκτυα, κέντρα ασχολούνται με το θέμα. Ο ΟΗΕ και οι άλλοι διεθνείς οργανισμοί ιεραρχούν ψηλά στην ατζέντα την αντιμετώπισή του, οι πιο πολλές κυβερνήσεις εκπονούν μέτρα πολιτικής. Παρά ταύτα, το πρόβλημα επιμένει να υπάρχει. Δύο πράγματα πρέπει να υπογραμμιστούν εδώ: το πρώτο είναι η «εκπαίδευση» της ίδιας της γυναίκας και η ενδυνάμωσή της, έτσι ώστε να αναγνωρίζει τα σημάδια έγκαιρα, να μην ανέχεται παθητικά το ρόλο του θύματος για αυτήν και τα παιδιά της, να περιφρουρεί τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα, τη δική της και των παιδιών της, και να μην αφήνει την πράξη ατιμώρητη. Να γιατί είναι κρίσιμος ο ρόλος της Συμβουλευτικής.
Το δεύτερο είναι οι δομές για την υποστήριξη αυτής της τόσο απαραίτητης λειτουργίας. Δομές που στη χώρα μας είναι αγαθό εν ανεπαρκεία. Παρά την πρόβλεψη που υπάρχει στους νόμους για την ενδοοικογενειακή βία και την παράνομη διακίνηση γυναικών και παιδιών. Παρά, επίσης, τη σχετική πρόβλεψη στον νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων. Υπάρχει ανάγκη για Κέντρα Συμβουλευτικής, για ξενώνες φιλοξενίας των θυμάτων, για γραμμές SOS σε 24ωρη βάση και σε πολλές γλώσσες. Και βεβαίως υπάρχει ανάγκη για ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό. Με άλλα λόγια, απαιτούνται κονδύλια για να κινηθούν οι νόμοι. Για να αποδειχθεί για άλλη μια φορά ότι η ισότητα είναι ακριβή υπόθεση και με την πρωταρχική και τη μεταφορική έννοια του όρου.
Παρά την συνεχιζόμενη δυσπραγία, σε ένα τομέα που έχει να κάνει με υλικοτεχνική υποδομή και απασχόληση ειδικά εκπαιδευμένου προσωπικού, που προϋποθέτει δηλ. δαπάνες, η εθελοντική προσφορά των μη κυβερνητικών οργανώσεων, η συγκινητική πρωτοβουλία τους είναι αξιοζήλευτη. Οι φεμινιστικές οργανώσεις χρόνια πολλά τώρα τεντώνουν τις όποιες δυνατότητές τους στο έπακρο, προσπαθώντας να καλύψουν τα τρομερά κενά στην οργάνωση του κοινωνικού τομέα. Στο τέλος του βιβλίου, στο Παράρτημα, έχουν καταγραφεί, φροντίδι Άννης Καββαδία και Μαρίας Στρατηγάκη, αυτές οι πρωτοβουλίες, πράγμα που καθιστά το εγχειρίδιο ακόμα πιο χρήσιμο και χρηστικό.
Ποιες γράφουν και για τι γράφουν: Η Λίμπυ Τατά Αρσέλ γράφει για το «Φύλο και καλή ανθρώπινη ζωή. Πρότυπα φύλου αρρενωπότητας και θηλυκότητας: μια κοινωνική κατασκευή». Επίσης «Βία: κοινωνική οδύνη ή προσωπική ντροπή; Σωματική και ψυχολογική βία κατά των γυναικών στις συζυγικές και ερωτικές σχέσεις». Μίκα Χαρίτου -Φατούρου, «Η διάσταση του φύλου στη Συμβουλευτική Γυναικών», Μαρία Παπαθανασίου, «Ενσωματώνοντας τη φεμινιστική οπτική στη θεραπεία με γυναίκες χρήστριες ουσιών»,ένα ζέον καινούργιο σχετικά θέμα. Χρυσούλα Στέκα, «Γυναικεία κατάθλιψη: πραγματικότητες ενός μύθου». Ευτυχία Λεοντίδου, «Γυναίκες και υγεία: Συμβουλευτική χωρίς σεξισμό» και «Σεξουαλικότητα: Συμβουλευτική χωρίς προταλήψεις». Έλενα Χάιντς, «Διατροφικές διαταραχές». Θεοδώρα Αδαμάκη, «Γυναίκες και εργασία στην Ελλάδα». Αθηνά Γούλιαρου, «Η αρχή της ισότητας των δύο φύλων στο οικογενειακό δίκαιο του 1983. Θετικές και αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή των γυναικών»∙ επίσης, «Ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία. Οι ρυθμίσεις, οι ελλείψεις και τα προβλήματα εφαρμογής». Χριστίνα Παπαδοπούλου «Εμπορία γυναικών [trafficking]: Το δουλεμπόριο του 21ου αιώνα». Άννη Καββαδία και Μαρία Στρατηγάκη, «Κέντρα Συμβουλευτικής και Καταφύγια Κακοποιημένων Γυναικών». Γεωργία Τσαγκλάγκανου, «Το διεθνές σύστημα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της γυναίκας. Δράση για την προώθηση των δικαιωμάτων σε εθνικό επίπεδο».
Οι τίτλοι είναι εύγλωττοι. Μιλούν για το περιεχόμενό τους, το οποίο χάρη στα προσόντα των συγγραφέων γίνεται συναρπαστικό ανάγνωσμα. Να πούμε ακόμη, ότι διαφωτιστική εισαγωγή έχει γραφτεί από τις Λίμπυ Τατά Αρσέλ, Μίκα Χαρίτου-Φατούρου και Θεοδώρα Αδαμάκη, που είχαν και την επιστημονική επιμέλεια της έκδοσης.
Μπορεί κάποια-οιος να αξιοποιήσει ιδιαίτερα ένα επιμέρους κεφάλαιο. Όμως, η προσεκτική ανάγνωση του συνόλου των συνεισφορών μάς δίνει μια πλήρη εικόνα της αξίας της Συμβουλευτικής Γυναικών, μας πείθει για την ανάγκη να αποτελέσει κεντρική προτεραιότητα στον κατάλογο των σύγχρονων αιτημάτων και στόχων του φεμινιστικού κινήματος.
Πηγή Αυγή
*Η Σούλα Παναρέτου είναι πρόεδρος του Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναίκας